Op deze pagina verzamelen we zoveel mogelijk informatie over hitte in de stad. Van algemene informatie en subsidies tot projecten en handige tools. We blijven deze pagina aanvullen. Heb je vragen of suggesties met betrekking tot hitte in de stad Utrecht? Laat het ons weten via communicatie@mcu.nl.
De zomers worden warmer en de stad warmt sneller op dan het gebied eromheen, met alle gevolgen van dien. Hoe warm kan het worden? Wat kunnen we daaraan doen? Waarin komt de gemeente ons tegemoet? Wat kunnen we zelf doen? Welke (nieuwe) tools zijn er? Daar gaat dit ‘dossier’ over.
Inhoud
- Algemene informatie over hitte in de stad
- Hitte in en om het huis
- Wat doet de gemeente Utrecht?
- Onze projecten
- Andere projecten
- Webinars van het Klimaatverbond
- Grote Hittegids NRC
- Smog
- Gluren bij de buren: wat gebeurt er in andere gemeenten?
- Meer groen, werkt dat echt?
- Handige tools
- Opvallend nieuws over hitte in de stad
- Eerdere artikelen van MCU over dit onderwerp
1. Algemene informatie over hitte in de stad
Tegenwoordig krijgen we steeds vaker met extreme hitte te maken door de gevolgen van klimaatverandering. Zeker in de stad valt dit te merken: gebouwen, asfalt en tegels houden veel warmte vast, waardoor het vaak een paar graden warmer is in steden dan op het platteland. Betegelde straten zonder groen kunnen zelfs 10-15 graden warmer zijn. Dit wordt ook wel het stedelijk hitte-eiland-effect genoemd. Omdat langdurige blootstelling aan hitte onder andere kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen is het van belang dat we de stad zo koel mogelijk houden.
2. Hitte in en om het huis
Eén op de drie Utrechters niet tevreden met hittebestendigheid van hun woning, kopt RTV Utrecht in juli 2025. “Van alle inwoners van provincie Utrecht vindt 35,5 procent dat hun woning niet voldoende beschermd is tegen de hitte op warme zomerdagen. Dat blijkt uit een enquête van het ANP en het Kiescompas waar landelijk bijna 20.000 mensen aan hebben meegedaan.” Utrecht scoort daarmee gemiddeld, Zuid-Hollanders zijn naar verhouding minder tevreden. Dat neemt niet weg dat een derde van de Utrechters kampt met problemen als het gaat om wonen bij toenemende hitte.
Wat kun je zelf doen in en om je huis?
Als je snel wat wilt doen tegen hitte zijn er een aantal maatregelen die je kunt nemen in je eigen omgeving. Naast aanpassingen zoals zonwering om het binnenshuis koel te houden kan je ook tegelwippen in je eigen tuin: tegels vervangen voor planten. Zo wordt minder warmte vastgehouden in je tuin en kan je schaduwrijke plekken creëren.
Buiten je eigen tuin kun je ook helpen met vergroenen. In Utrecht bestaan een hoop groene buurtinitiatieven die te vinden zijn op de website van BuurtNatuur030. Waar de stad groener wordt, wordt deze ook koeler: onderzoek van de WUR en TU Delft zegt dat een grote boom zelfs voor evenveel verkoeling kan zorgen als tien airco’s.
Tips van Milieu Centraal
Milieu Centraal staat bekend om handige tips en tools op hun website. In dit vrij uitgebreide artikel lees je vanalles over het koel houden van je woning (met concrete tips rondom isolatie).
Huisdieren
De dierenbescherming heeft een pagina met tips per soort huisdier.
3. Wat doet de gemeente Utrecht?
“We slapen slechter als het warm is en kunnen ons minder goed concentreren. Hitte zorgt ervoor dat meer mensen in het ziekenhuis worden opgenomen, en soms zelfs aan de gevolgen overlijden. Ook extra aandacht voor huisdieren is belangrijk.” (Bron: Utrecht.nl)
Gemeente Utrecht heeft daarom een pagina aangemaakt over hitte in de stad, die regelmatig wordt bijgewerkt. Daarin vind je algemene hitte-tips, plekken waar je gratis zonnebrand kunt vinden, locaties in de stad waar je verkoeling kunt vinden en verkoeling door groen.
Daarnaast heeft de gemeente Utrecht in 2022 heeft een uitgebreid hitteplan voor de stad opgesteld. Deze kun je hier vinden.
Welke subsidies zijn er van (partners van) de gemeente Utrecht op het gebied van klimaat en wonen?
We zijn er even in gedoken:
| Regeling | Voor wie | Wat vergoed | Maximumbedrag | Meer info |
| Woning isoleren – subsidie | Eigenaren met slecht geïsoleerde woning en WOZ‑waarde < €563.000 | Iso‑maatregelen door bedrijf of zelf | € 750 / maatregel, max € 1.500 (tot €8.000 met U‑Pas) | → lees meer |
| Energieadvies & begeleiding | Eigenaren met energieadvies | Advieskosten + begeleiding bij uitvoering | Tot ca. € 300 per onderdeel | → lees meer |
| Samen Verduurzamen – collectief | Buurtgroepen ≥ 5 woningen | Advies, bijeenkomsten, communicatie, maatregelen | Variabel per initiatief | → lees meer |
| Duurzaamheidslening | Eigenaren of kleine VvE | Financiering van energiemaatregelen | €2.500–25.000 (max €15.000 bij VvE) | → lees meer |
| Groenblauw dak – subsidie | Eigenaren | Aanleg groenblauw dak | Afhankelijk van project | → lees meer |
4. Onze projecten
Meet Je Stad
Een manier om bij te dragen aan het meten van het klimaat in de stad en de temperatuur in je leefomgeving bij te houden, is door mee te doen aan ons project Meet Je Stad Utrecht. Bij dit project kun je je eigen meetkastje solderen, wat je vervolgens thuis buiten op kunt hangen. Online kun je bijhouden welke metingen je kastje doet, maar ook wat andere mensen meten. Zo kun je zien in welke delen van de stad het gemiddeld warmer is en hoe jouw straat het in vergelijking doet. Hoe meer er gemeten wordt, des te makkelijker het wordt om hete buurten te identificeren en verkoelen!
BuurtNatuur030
Je buurt vergroenen samen met je buren, en zo de hitte op afstand houden? Sluit je aan bij de community van BuurtNatuur030. BuurtNatuur030 is een initiatief van Milieucentrum Utrecht en Utrecht Natuurlijk: een community van Utrechters die zich dagelijks inzetten voor een (nog) groenere stad.
5. Andere projecten
Talloze organisaties en overheden werken aan projecten die te maken hebben met het klimaat in Utrecht en het tegengaan van stadse hitte. We noemen er een paar:
Groene buurt, koele buurt (Urban Releaf)
Het project groene buurt, koele buurt is onderdeel van een Europees project dat in Nederland alleen in Utrecht wordt uitgevoerd. Voor dit project krijgen deelnemers een klein meetkastje, waarmee ze tijdens het wandelen of winkelen de temperatuur in de stad meten. Zo worden hete plekken in kaart gebracht.
Duurzame Daken
Een voorbeeld van een project dat vanuit de Provincie ondersteund wordt, is de Duurzame Daken Kansenkaart die aangeeft of jij een duurzaam dak aan kunt leggen op jouw adres. Op de website van Natuur en Milieufederatie Utrecht lees je over de technische mogelijkheden van groen op daken, het gebruik en beheer ervan en potentiële subsidies. Zo kan je zien of jij ook een groen dak aan kunt (laten) leggen.
Pientere Tuinen
Groen maakt gelukkig, filtert de lucht, zorgt voor verkoeling op warme dagen en voor een grotere biodiversiteit. Het doel van het project Pientere Tuinen is om de voordelen van een groene tuin beter in kaart te brengen en tegelijkertijd tuinbezitters aan de hand van meetgegevens van hun eigen tuin te helpen met gericht advies om de tuin te verbeteren. Ook de tuin van Milieucentrum Utrecht heeft een sensor en is dus een Pientere Tuin!
Steenbreek
Stichting Steenbreek is geen project, maar een organisatie. “Stichting Steenbreek wil de trend van de verstening stoppen, zowel in de publieke als private ruimte, en onze leefomgeving in Nederland duurzaam vergroenen. Daarbij kijken we verder dan enkel ‘groen doen’, want dat is niet voldoende.”
Klimaatadaptatie is daar een groot onderdeel van.
Meer projecten waarin citizen science, oftewel burgerwetenschap, wordt ingezet in onze regio vind je op samenmetenutrecht.nl.
6. Webinars & meer van het Klimaatverbond
Het Klimaatverbond biedt een uitgebreide website met onder andere webinars over hitte-adaptatie. Voor wie dieper in het onderwerp wil duiken of professioneel met stadse hitte en koeltebehoefte bezig is.
Tip: de webinar De extreme hittegolf en hoe Nederland zich voorbereidt
7. De Grote Hittegids van NRC
Krant NRC heeft een uitgebreide gids gemaakt over omgaan met hitte in het algemeen. In hun intro: “Houd je polsen even onder de kraan, eet geen extra zout (het heeft geen zin) en zet de ventilator bij een open raam.”
Een paar punten uit hun gids:
- Drinken: “Drink minstens 2 liter water, of zelfs wat meer als je de 70 bent gepasseerd. Op warme dagen zweet je meer en dan moet je extra drinken om het vochtverlies weer aan te vullen. […] Voor mensen die graag op het terras zitten is er slecht nieuws: dat koude biertje of glas rosé telt niet mee voor je drinkquotum.”
- Eten: “Wat je eet en of je eten warm of koud is, maakt geen verschil. Hoeveel je eet is wél van belang: hoe meer je eet, hoe warmer je wordt.”
- Mobiele airco: “Dat logge bakbeest in de hoek van de kamer slurpt energie, bevat koelvloeistof die slecht is voor het milieu en als je pech hebt, haal je ook nog veel warme lucht in huis doordat je de afvoerslang door het open raam naar buiten moet hangen. Bovendien werkt een mobiele airco door het beperkte vermogen niet op hele warme dagen – zeg meer dan 30 graden -, waarschuwt Milieu Centraal, de organisatie die duurzame tips en adviezen geeft. En dan heb je ’m juist het hardst nodig.”
- Insmeren: “Elke twee uur een verse laag, adviseert KWF Kankerbestrijding en opnieuw na het zwemmen. Om het goed te doen moet je flink dik smeren, 2 milligram crème per vierkante centimeter huid om precies te zijn. Een halve theelepel voor het gezicht en een eetlepel per arm, been, rug en de voorkant van je lichaam. Vergeet je oren en de bovenkant van je voeten niet.”
Bekijk hier de hele gids op nrc.nl (mogelijke betaalmuur als je deze maand al artikelen op NRC gelezen hebt).
8. Smog en luchtvervuiling
Smog is een luchtverontreiniging die ontstaat wanneer schadelijke stoffen, zoals uitlaatgassen en industriële emissies, zich ophopen in de lucht, vaak bij weinig wind en zonnig weer. In de zomer spreken we van zomersmog, die ontstaat vooral door ozon op leefniveau, onder invloed van zonlicht en verkeer. Op dagen met veel smog kunnen mensen klachten krijgen zoals irritatie van ogen, neus en keel en benauwdheid. Op de lange termijn heeft smog een negatieve invloed op chronische luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten.
- Op luchtmeetnet.nl kun je een actuele kaart zien met de luchtkwaliteit. De website is opgezet door onder andere het RIVM.
- Ook Milieudefensie heeft een mooi overzicht met duidelijke uitleg en KNMI-kaarten wat betreft de luchtwaliteit.
Fijnstof
Fijnstof is één van de componenten van smog, en vaak de meest schadelijke voor de gezondheid. In ons project Meet Je Stad meten Utrechters naast de temperatuur, ook de fijnstof in hun leefomgeving. Een datateam van vrijwilligers verwerkt deze informatie vervolgens. Lees er hier meer over en bekijk de laatste seizoensrapportage.
9. Gluren bij de buren: wat gebeurt er in andere gemeenten?
Via een artikel van Stichting Steenbreek stuitten we op het Hittelab in Rotterdam: “Zomers worden steeds heter – vooral in steden, die zijn opgetrokken uit asfalt en beton en daardoor veel warmte vasthouden. De gevolgen zijn groot: hittestress leidt tot serieuze gezondheidsrisico’s voor kwetsbare stadsbewoners zoals ouderen en zwangere vrouwen, maar bijvoorbeeld ook tot slechtere schoolprestaties bij kinderen. In Rotterdam is daarom het HitteLab opgericht, een initiatief van kennisinstellingen en gemeente om de stad weerbaar te maken tegen extreme hitte.”
De initiatiefnemers van het Hittelab schrijven zelf: “In Rotterdam vragen de gevolgen van stedelijke hitte om innovatieve, gezamenlijke oplossingen. Het HitteLab Rotterdam is een uniek initiatief dat de gemeente Rotterdam, GGD Rotterdam-Rijnmond, Resilient Delta initiative (Erasmus Universiteit, Erasmus MC en TU Delft) en de Hogeschool Rotterdam verenigt om de hitte-uitdagingen van de stad aan te pakken.” Lees meer…
10. Meer groen, werkt dat echt?
“Steeds meer onderzoeken tonen aan dat geveltuinen een waardevolle toevoeging zijn in stedelijke gebieden. Joop Spijker, senior-onderzoeker aan Wageningen University & Research, doet met collega’s al jarenlang onderzoek naar biodiversiteit, hittestress en waterretentie in steden. ‘Geveltuinen kunnen een heel effectieve maatregel zijn voor verkoeling in stedelijke gebieden.” Lees het hele stuk op stadszaken.nl: ‘Stedelijke geveltuinen kunnen helpen tegen hittestress’ (april 2025)
11. Handige tools
Als je tijdens een hete dag buiten bent is het belangrijk om op je gezondheid te letten. Veel dingen zijn logisch (genoeg water drinken, niet te lang in de zon), maar er bestaan ook wat interessante, handige en soms opvallende tools.
Tools van Provincie Utrecht
Op deze kaart van de Provincie Utrecht kun je bijvoorbeeld alle watertappunten in de stad vinden om gehydrateerd te blijven. Een andere kaart laat koele plekken en de afstand van gebouwen tot deze plekken zien. Andere tools van de Provincie die je kunnen helpen bij hittestress vind je op deze website.
Gevoelstemperatuur in de zomer
Het KNMI focust sinds 2025 meer op de gevoelstemperatuur in de zomer. Een kaart met actuele ‘zomergevoelstemperatuur’ konden wij nog niet vinden, maar je kunt zelf een goede inschatting maken met deze heat index als je weet wat de temperatuur en luchtvochtigheid op het moment is. Die kun je hier vinden.
In de Klimaateffectatlas vind je sinds 2024 een nieuwe kaart met waar in Nederland de gevoelstemperatuur het hoogst op kan lopen met uitgebreide uitleg.
ShadeMap
ShadeMap is een website tegen waarop je kunt zien waar in jouw buurt schaduwen ontstaan door gebouwen en begroeiing. De kaart is live en houdt rekening met waar de zon op dit moment staat. Zie je ook de streep die de domtoren over de stad trekt? Let wel: de meeste schaduw (en vooral koelte) biedt de natuur in en om onze stad. Kijk dus vooral ook naar de groene plekken op de kaart.
12. Opvallend nieuws over hitte in de stad
Wacht even, kóelere zomers?! Nou ja, dat niet direct, maar het KNMI bracht in juni 2025 in het nieuws dat de Atlantische oceaanstroming een stuk instabieler lijkt te zijn dan tot voor kort werd gedacht. Bij een afzwakking van de daartoe behorende Golfstroom zal het in Europa minder hard opwarmen dan op andere plekken, of zelfs kouder worden, vooral in de winter. En dat terwijl de rest van de wereld opwarmt. Lees hier meer en bekijk de animatie.
13. Eerdere artikelen van MCU over dit onderwerp
- Het (meetbare) effect van bomen in de stad (juli 2025)
- Hoe gebruikt het KNMI data uit crowdsourcing om hitte in de stad in kaart te brengen? (augustus 2024)
- Hitte in de stad: wat te doen op korte en lange termijn? (juli 2024)
- Zelf een oogje houden op hitte en fijnstof in de binnenstad (februari 2024)
- Schaduw en nacht in de stad (mei 2022)