“De relatie tussen stad en landelijk gebied moet worden herontdekt”

Gezond groen en landschap, versus groei van woningen en werklocaties: compleet tegengestelde ambities? Als het aan de provincie Utrecht ligt niet. Verschillende zogeheten ‘Groen Groeit Mee Pactpartners’ werken aan plannen om in meerdere Utrechtse gebieden een goede mix te realiseren van onder meer toegankelijk groen, duurzame landbouw, veerkrachtige natuur, én wonen, werken, mobiliteit en energie. Om het ‘groen’ evenveel aandacht te geven als het ‘blauw’, om het maar even in vaktermen te zeggen. Het Kromme Rijn Linie Landschap ten zuiden van Utrecht is een van de gebieden waarin de Pactpartners al aan de slag zijn gegaan. Projectmanager Hilco van der Wal praat ons bij.

Wie werken er mee in het Pact?

Onder het motto ‘Groen Groeit Mee’ werken er inmiddels maar liefst 41 pactpartners samen. Daaronder zijn dus de provincie Utrecht, alle Utrechtse gemeenten, waterschappen, natuurorganisaties, Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, Vereniging Deltametropool en de ANWB.

Een lange lijst met betrokkenen dus. Om slagkracht te houden zijn er verschillende deelprojecten opgezet. Projectmanager Hilco focust zich op het Kromme Rijn Linie Landschap, samen met onder meer een projectleider van de Provincie, en een landschapsarchitect. Hij werkt nu aan een ‘ontwikkelperspectief’: een visie op de toekomst van dit gebied. Mét een uitvoeringsprogramma erbij, want in 2025 wil men vlot aan de bak natuurlijk. Dit ontwikkelperspectief moet eind 2024 gereed zijn.

En was het Kromme Rijn Linie Landschap ook alweer precies?

Het Kromme Rijn Linie Landschap is een ongeveer 4.000 hectare groot gebied, ingeklemd tussen Utrecht, Nieuwegein, Houten, Driebergen en Zeist. Bunnik en Odijk liggen erin. Het is een prachtig gebied met meerdere belangrijke recreatieplekken, en blikvangers als de Kromme Rijn, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Limes.

Het Kromme Rijn Linie Landschap is door Groen Groeit Mee benoemd tot ‘voorbeeldgebied’. Dat wil zeggen: een gebied om de ambities van de pactpartners in de praktijk te toetsen. Er zijn drie andere voorbeeldgebieden: het Hollandsche IJsselgebied, De Roode Haan in Veenendaal en de Zuidelijke Eemvallei. In dit YouTube-filmpje wordt het Kromme Rijn Linie Landschap geïntroduceerd in beeldvorm.

Wat is de uitdaging in het Kromme Rijn Linie Landschap?

Over het Kromme Rijn Linie Landschap vertelt Hilco: “In de steden en dorpen komen er veel huizen bij. Er is een enorme verstedelijkingsopgave. Soms knabbelen huizen al van het groen af. Aan de zuidkant van Utrecht, in de Merwedekanaalzone, komen straks zo’n 10.000 extra mensen te wonen, veelal zonder eigen tuin. Zij willen waarschijnlijk naar buiten, genieten van groen in de omgeving. Dus het groen moet in, maar ook om de stad meegroeien met de verstedelijking. Een behoorlijke uitdaging.”

“De meeste grond wordt gebruikt door lokale boeren. Voor hun landbouwactiviteiten hebben zij ook een toekomstperspectief nodig, ze moeten een boterham kunnen verdienen. Tegelijkertijd moeten we doelen realiseren op het vlak van natuur, waterkwaliteit, waterkwantiteit, stikstof, etc. En we willen meer ruimte creëren voor recreatie. Al die doelen moeten we in dit kleine gebiedje verenigen.”

Een behoorlijke uitdaging! Hoe pak je dat aan?

Hilco pleit voor een nieuwe manier van denken als het gaat om de relatie tussen stad en landelijk gebied. Daarnaast is hij voorstander van werken met een korte keten en met deelprojecten.

We moeten echt anders gaan denken, als stedelingen. Hilco: “De oplossing zit letterlijk om het gebied heen. Vanuit de steden kunnen we het landelijk gebied tegemoetkomen. Niet simpelweg tegen boeren zeggen: ga het beter doen. Dat is te eenzijdig, we moeten samen oplossingen vinden die voor iedereen werken. De relatie tussen stad en landelijk gebied moet worden herontdekt.”

Lukt dit, dan schetsen we een mooi toekomstplaatje. Gebieden als het Kromme Rijn Linie Landschap krijgen dan toegankelijk groen (aansluitend op recreatieve wensen), duurzame landbouw (volgens de principes van kringlooplandbouw en natuurinclusief), veerkrachtige natuur (met een rijke biodiversiteit), een beleefbaar landschap (met herkenbaar erfgoed) en zichtbaar water (een robuust watersysteem als drager van gezond stedelijk leven, natuur en landbouw).

Een korte keten: lokale producten bij jouw supermarkt

Het is te makkelijk om te zeggen tegen een lokale boer: ‘jouw land moet meer biodiversiteit krijgen, regel dat, succes’. Liever zet je een plaatselijke keten van samenwerkingspartners (coöperatie) op, die ervoor zorgen dat de boer een goed perspectief krijgt als hij werkt aan meer biodiversiteit.

“Je moet een soort structurele garantie kunnen geven dat producten daadwerkelijk worden afgenomen. Dat doe je bijvoorbeeld door in Utrecht afhaallocaties te regelen voor de producten van lokale boeren, een streekmarkt, of zelfs gewoon de Albert Heijn. Want niet iedere Utrechter wil elke week naar een boerderij in Odijk fietsen om zijn voorraadje melk te halen. Als je op die manier kunt zeggen tegen de boer: ‘wij willen jouw producten kopen voor een goede prijs’, dan willen ze wel.”

Deelprojecten: plannen voor natuurinclusieve landbouw

Hilco noemt wat voorbeelden van lopende deelprojecten. De initiatieven lopen van klein en concreet, naar wat meer lange-termijn en nog in de ideeënfase. Financiële steun voor Groen Groeit Mee komt deels van de Provincie, een stuk komt van het Rijk. Heel recent is bekend gemaakt dat de Provincie Utrecht 249 miljoen euro krijgt van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, onder meer voor dit project (het hele bericht hierover lees je hier).

Maar er moeten steeds nieuwe financieringsbronnen worden gevonden. In 2022 is er een financieringsstrategie vastgesteld, die mogelijkheden oppert voor aansluiting bij ‘het reguliere investeringsproces in (integrale) gebiedsontwikkelingen, ook vanuit bedrijven, ook vanuit burgers.’

Kortere termijn: aansluiten bij lopende projecten

Een project dat al snel dichterbij komt, is een nieuwe fietsverbinding in het gebied. Deze nieuwe verbinding tussen Bunnik en Houten staat al langer in de planning. “Met wat extra aandacht kun je dit meteen combineren met het creëren van bijvoorbeeld natuurvriendelijke oevers, en een nieuw wandelpad. Ook daarvoor moet je wel overleggen met de boeren en andere grondeigenaren daar, want er is extra grond nodig.”

Afstemming zoals dit zorgt ervoor dat we stappen kunnen maken – met gemeente, boeren, maar ook bijvoorbeeld met de lokale VVV, de Fietsersbond, ondernemers met een camping, lokale horeca, Staatsbosbeheer en Utrechts Landschap. “Ondanks de aanvankelijk soms tegenstrijdige belangen, blijken de ambities van de verschillende partijen vaak goed te combineren. Dat is natuurlijk leuk. Maar soms schuurt het, zoals wanneer we kijken naar de behoeften van mensen tegenover die van dieren. We komen nu echt in een fase van keuzes maken. Dus het wordt spannend.”

Meedoen? Meedenken?

In juli 2024 staat er weer een breed overleg gepland met belanghebbenden. Zij vertegenwoordigen relevante groepen in het Kromme Rijn Linie Landschap. Eerder is Jos Kloppenborg, voorzitter van Milieucentrum Utrecht, aanwezig geweest bij een dergelijk overleg. Ook vanwege zijn betrokkenheid bij landgoed Oud-Amelisweerd, wat natuurlijk ligt in het Kromme Rijn Linie Landschap.

Voel je je aangesproken om mee te doen? Neem gerust contact op. Hilco: “Bedrijven en mensen die vanuit een stedelijke bril kennis of ideeën hebben over hoe we de ambities waar kunnen maken, zijn welkom.”

En als je in een enthousiaste bui bent: check of je bij je lokale boeren kunt inkopen. Liefst met een groep, zodat je samen een ‘korte keten’ kunt opstarten. Of: maak gebruik van een bestaand initiatief als Rechtstreex, waar je verse seizoensproducten kunt bestellen uit jouw regio, met volgens de site ‘een eerlijke prijs voor jou en de boer’.

Meer weten? Stuur een mail naar krommerijnlinielandschap@utrecht.nl.