Het (meetbare) effect van bomen in de stad

De stad Utrecht is een zogenoemd ‘hitte-eiland’. Hoe kunnen bomen bijdragen aan verkoeling? Als de temperaturen stijgen blijkt groen niet alleen decoratief; het is noodzakelijk. Bomen bieden verkoeling, maar hun waarde wordt pas sinds kort echt zichtbaar gemaakt met programma’s als i-Tree. In dit artikel lees je hoe bomen bijdragen aan een leefbare stad, waarom dat steeds urgenter wordt en hoe je zelf met data aan de slag kunt om die effecten zichtbaar te maken.

Bomen en temperatuur

De recente herinrichting van de Neude heeft meer bomen en groen opgeleverd. In 2004 stonden er 25 bomen rondom het plein, maar in de jaren daarna is dat aantal alsmaar teruggelopen. In totaal worden in de komende jaren 19 nieuwe bomen geplant. Net als elders in de stad helpen de bomen op de Neude om het klimaat in de stad te veraangenamen, door bijvoorbeeld afvang van fijnstof, opname van regenwater en dempen van extremen in de temperatuur. Dit worden wel de ‘ecosysteemdiensten’ van bomen genoemd: de bomen ‘leveren diensten’ aan het ecosysteem van de stad.

Er bestaan programma’s om deze baten van groen inzichtelijk te maken, zoals de applicatie i-Tree. Met dit programma kun je bijvoorbeeld uitrekenen hoeveel koolstof en fijnstof een boom in de loop der tijd heeft opgenomen.

Hierboven zie je de Mindmap Hitte in de stad, ontwikkeld door de Hogeschool van Amsterdam in samenwerking met TNO. In deze Mindmap zie je de verschillende gevolgen van extreme hitte in de stad en waarom het dus belangrijk is om daarmee aan de slag te gaan.

Met oplopende temperaturen komen bijvoorbeeld steeds vaker tropische nachten voor waarin de temperatuur niet beneden de 20º daalt. Vooral in steden is dit een probleem. Dit kan leiden tot hittestress, met grote gevolgen voor kwetsbare groepen.

In onderstaande afbeelding zie je het hitte-eiland van Utrecht: het verschil in luchttemperatuur tussen de stad en het platteland, op basis van data van de Klimaateffectatlas.

Bomen zijn de airco’s van de stad, wordt vaak gezegd. Maar er was lange tijd niet veel bekend over hoe goed bomen koelen. Afgelopen jaren is hier nader onderzoek naar gedaan in Nederlandse steden, ook in Utrecht. Aan de resultaten is een kleine tentoonstelling bij Manenburg gewijd geweest en op 27 juni was er een slotmanifestatie in Delft over het hele project i-Tree 2.0-NL.

Meetkastjes Meet Je Stad

Met het project Meet je Stad Utrecht brengen we samen met inwoners van de stad klimaatverandering in kaart. De meetkastjes van Meet Je Stad hangen vaak tegen muren of aan palen, maar een deel van de kastjes hangt in bomen. Een ideaal vertrekpunt voor een eigen onderzoek naar het effect van bomen op de temperatuur. Hoeveel helpt die boom in jouw tuin of straat om de temperatuur in het stedelijk hitte-eiland te verlagen?

Daarom bij deze een oproep: heb je een meetkastje en hangt het in een boom? Stuur dan een mailtje naar projecten@mcu.nl met de volgende gegevens: het nummer van het kastje (of het adres waar het hangt) en voor zover bekend de gegevens van de boom: het soort boom en de omvang van de stam. In de volgende seizoensrapportage hopen we dan met cijfers te komen over wat ‘onze’ bomen doen tegen overmatige hitte in de stad!

Seizoensrapportage Meet Je Stad

Bovenstaande analyse over het effect van bomen in de stad is onderdeel van de lenterapportage van Meet Je Stad. Het datateam van vrijwilligers analyseerde opnieuw de data van de meetkastjes uit heel Utrecht. In deze tweede editie delen we de opvallendste inzichten uit de metingen van maart tot en met mei. Benieuwd naar de hele rapportage, inclusief terugblik op het seizoen? Die lees je hier.

_{Tekst: Evelien
Afbeeldingen: Hogeschool van Amsterdam, Klimaateffectatlas}