Eén wandeling van enkele minuten met drie peukenrapende mensen en de Schoutenstraat in het centrum van Utrecht ziet er direct een stuk schoner uit. Onder hen is GroenLinks-raadslid Maartje Vermeulen. Zij is afgekomen op de Plastic PeukMeuk die ‘Het Peukenmeisje’ Bernadette Hakken en ‘De Plandelman’ Anton Damen organiseerden op de Neude. Met een vies gezicht levert Vermeulen de verzamelde peuken – in de Schoutenstraat al tientallen zo niet meer dan honderd – in op het Stadhuisplein.
Doel van de actie Plastic PeukMeuk (No Butt Day 2025) is bewustwording creëren over de enorme milieuschade die rondslingerende peuken veroorzaken. Het sigarettenfilter – het meest gevonden en giftigste stuk zwerfafval – ligt overal op straat. Dagelijks belandt er op de Nederlandse straat en in de natuur een nieuwe vrachtwagenlading vol aan peuken.
Micro- en nanoplastics
Uit onderzoek blijkt dat één enkele peuk tot 1000 liter water kan verontreinigen, vertelt Damen terwijl hij een sigarettenfilter openpulkt om te laten zien wat erin zit: micro- en nanoplastics. “De Neude is een grote asbak, het station is een grote asbak. En niet alleen daar.” Hij gaat verder over een opraapactie op het Science Park eerder deze week, waar overal bordjes ‘Rookvrije generatie’ hangen. “Het maakt niets uit. In een uur tijd hadden we vierhonderd peuken en dat was op honderd of tweehonderd meter.”
Damen en Hakken delen op de Neude ook peukenzakjes uit en laten aan Vermeulen en andere voorbijgangers hun speciale gele peukenpaal waar ze een lobby voor voeren. Daar kunnen rokers hun peuken in droppen. Vaak is het namelijk geen boze opzet dat rokers hun peuken op straat gooien. Ze kunnen ze gewoon nergens kwijt.
Rookverbod cafés
Hakken: “We voeren deze strijd samen met rokers. Ik heb in mijn achterban heel veel rokers die ook willen dat dit stopt, want zij worden er ook op aangekeken. Een heel groot deel van de rokers is netjes. Het is een bepaalde groep rokers die dat doet. Volgens schattingen wordt ongeveer tweederde van de sigaretten die op straat worden gerookt op straat terecht komen. Dat is verergerd sinds wij niet meer mogen roken in cafés en dergelijke.”
‘Plastic PeukMeuk’ werd vandaag in heel Nederland gehouden, ook in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Eindhoven, maar ook in kleine dorpskernen. In totaal zijn er meer dan 74 deelnemende locaties, van Alkmaar tot Zandvoort en van Groningen tot Maastricht. Ook in het buitenland worden er peuken geruimd, maar Damen schat dat er vandaag op meer dan 100 plaatsen aandacht wordt gevraagd voor het peukenprobleem op straat.
PeukMeuk wordt al sinds 2019 georganiseerd door het Plastic Peuken Collectief, met Hakken als boegbeeld. Dit jaar kwamen in Nederland en in het buitenland rapers in actie die zo de roep op een politieke oplossing te versterken. Vorig jaar stond de teller op meer dan een half miljoen geraapte peuken in één uur tijd. “De onvrede over peukenvervuiling wordt steeds groter, zowel in de politiek als de samenleving. Daarom groeit het draagvlak voor een verbod op sigarettenfilters nu snel”, aldus Hakken.
Peukenapocalyps
In Nederland worden elk jaar zo’n 10 miljard sigaretten verkocht. Naar schatting belandt tweederde niet in de asbak, maar op straat, in de natuur of in het water. Ze zijn klein maar absoluut niet onschuldig. Bijna alle sigarettenfilters zijn gemaakt van celluloseacetaat, een kunststof die uit elkaar valt in vervuilende microplastics. Daarnaast lekt een peuk enorme hoeveelheden toxische stoffen die het bodem- en waterleven verstoren. De sigarettenfilter is, in aantal, de grootste vorm van plasticvervuiling wereldwijd.
Damen: “We ervaren op dit moment een Peukenapocalypse. De meest gehoorde verzuchting van deelnemers aan cleanup-evenementen, zoals recent de Utrechtse Plandelweek, is dat er tegen de massa’s peuken niet op te rapen valt. En dat klopt ook, met 6,6 miljard achtergelaten peuken in Nederland. Ik stel daarom vaak bij deelnemers een limiet voor van maximaal aantal op te ruimen peuken om plandelburnout te voorkomen. Want wil je elke peuk die je tegenkomt oppakken, dan komt je letterlijk geen stap verder.”
Hakken vult aan: “Daarom is hier uiteindelijk maar een echt afdoende oplossing voor, en dat is een verbod op dit eenmalig plastic. De Amerikaanse stad Santa Cruz, dat een dergelijk verbod al invoerde, is een lichtend voorbeeld en het bewijs dat het kán. De tabaksindustrie deed ons decennialang ten onrechte geloven dat roken met filter minder schadelijk is. Het tegendeel is bewezen. De filter is enkel een marketingtrucje om meer sigaretten te verkopen. Hoogste tijd om deze vervuilende en ziekmakende strategie te kappen.”
In Nederland is Het Peukenmeisje al jaren het icoon achter deze antifiltercampagne. Zij vindt opruimheld Plandelman daarbij al een aantal jaren aan haar zijde. Op de recente Utrechtse Plandelweek werd Bernadette Hakken voor de gelegenheid tot Peukenkoningin gekroond, met de enige peukenpruik ter wereld (van Trashure Hunt Scheveningen).
Het Plastic Peuken Collectief is een landelijk samenwerkingsverband van tientallen milieuorganisaties en bedrijven. Het collectief wordt ondersteund door honderden individuele peukenrapers en een groeiende groep ambtenaren en politici. Belangrijkste partners uit de milieubeweging: Stichting De Noordzee, Het Peukenmeisje, Plandelman, GoClean, Zwerfie Rotterdam en Fair Resource Foundation. Om in te zetten op een Europees verbod werd onlangs door Fair Resource Foundation de campagne No Plastic Filter gelanceerd.
Tekst en foto’s: Harrie van Veen.
Provincie Utrecht is dertien Energieboswachters rijker!