Een biologische zeepziederij aan de Westerkade: veel duurzamer en Utrechtser kan het niet! Daarom ging Milieuwijzer Utrecht in gesprek met Rinske van Werfzeep en ontdekte alles over koolzaadbloemetjes, het (niet) afromen van glycerine en noeste arbeid.
Vol enthousiasme en met veel kennis van het proces: dat is Rinske, communicatiemedewerker bij Werfzeep. “Die diepgaande kennis is ook meteen wat Werfzeep onderscheidt” vertelt ze. Die kennis startte ruim tien jaar geleden met de zoektocht van Evelien, de oprichter van de zeepziederij.
Een stukje geschiedenis
In 2009 stuitte Evelien, de oprichter van Werfzeep, op een oplossing voor haar gevoelige huid waarvoor zij werd geadviseerd geen zeep te gebruiken. Tijdens een reis door Canada kwam ze met haar partner op een familieboerderij waar zeep gemaakt werd, ambachtelijk met een pollepel en een enorme pan. Tot haar verrassing bezorgde deze handgemaakte zeep haar geen trekkerige huid. Ze kwam erachter dat zeep gemaakt van hoogwaardige oliën en met de koude procesmethode, een ander product is dan fabriekszeep gemaakt van onder andere geraffineerde vetzuren.
Door haar eigen ervaring en voorliefde voor oude ambachten raakte Evelien geheel in de ban van zeep, het ambachtelijke zeepzieden, alle mogelijke ingrediënten en de werking op de huid. Ze begon haar eigen zepen te ontwikkelen in een historische werfkelder aan de Utrechtse Oudegracht. Tegenwoordig werkt Werfzeep met een team in het zeepatelier aan de Westerkade. En de zoektocht van Evelien? “Die duurt voort” zegt Rinske, “want we blijven de recepten van onze zeep perfectioneren. Het is nu eigenlijk een al dertien jaar durende studie.”
Wat is het verschil met ‘gewone’ zeep?
“Het primaire verschil tussen fabriekszeep en onze natuurzeep is dat we het maken met biologische plantaardige oliën. Eetbare oliën zelfs. Alle werkzame stoffen blijven behouden. Na het ‘verzepen’ zit de natuurlijke glycerine er nog in. Fabrieken romen dit normaal gesproken af.”
Waarom doen ze dat, glycerine afromen? Rinske: “De glycerine die ontstaat is waardevol. Die haalt men uit de zeep om voor andere doeleinden te gebruiken. Dat doen wij dus niet. Daarnaast gebruiken wij de koude procesmethode, waarbij de zeep niet wordt gekookt maar verwarmd tot 45 graden. Ook hierdoor blijven de werkzame stoffen beter behouden. Omdat het koeler gemaakt wordt duurt de verzepingsreactie langer, waardoor de zeep een maand moet rijpen. Daar nemen we de tijd voor. Wat dat betreft is het net kaas.”
“Onkruid bestaat niet”
Ik vraag Rinske waar de plantenextracten voor in de zeep vandaan komen. “Het liefst plukken we daarvoor zelf de blaadjes/planten, om er extracten van te maken. In het Wickenburgse bos bijvoorbeeld, waar Evelien gewoond heeft. We zijn afhankelijk van de natuur. Als de kersenbloesems later bloeien door een koud voorjaar, komt ook onze zeep met dat ingrediënt later in de winkels.”
- Een voorbeeld? Lees het blog ‘De kracht van planten: koolzaad‘ dat Rinske geschreven heeft.
Niet alle ingrediënten in de zepen van Werfzeep komen uit de omgeving. Denk bijvoorbeeld aan de oliën en vetten. Rinske: “Als we het elders halen, dan kijken we goed naar grondstoffen en productieketens, transparantie en het Fair Trade keurmerk. Onze shea butter wordt bijvoorbeeld lokaal geproduceerd door vrouwelijke ondernemers in Burkina Faso. Doordat ze met de hand oogsten en op kleine schaal de boter maken, belasten zij het lokale milieu niet.”
Een hecht team
Iets meer dan vier jaar geleden kwam Rinske bij het team van Werfzeep. Een klein, hecht team van 11 mensen, waarbinnen zij de communicatie verzorgt. “We zijn professioneler geworden in de loop van de jaren, maar we blijven klein. We zitten op een heerlijke plek samen met andere kleine ondernemers. De ontwerpers van Studio Vrijdag bijvoorbeeld, die ons ook hebben geholpen bij het maken van ons Zeepboek.”
Aan de Westerkade wordt hard gewerkt. “Zeep met de hand maken is een heel secure en zware klus. Onze productie is best hoog voor hoe klein we zijn. We hebben vier zeepmakers, die meestal werken in teams van twee. Ze zijn ervaren, op elkaar ingewerkt en werken supergeconcentreerd.”
Hieronder zie je in twee filmpjes hoe dat in z’n werk gaat.
- Zeep maken (video)
- Zeep snijden (video)
Bijzondere samenwerking
“Een goed voorbeeld van een duurzame samenwerking is onze Savannezeep in samenwerking met de Vogelbescherming. De shea butter en honing die we hiervoor gebruiken, komen uit een bron via de Vogelbescherming – de eerder genoemde vrouwen uit Burkina Faso. Nederlandse trekvogels overwinteren daar, terwijl door grootschalige productie van shea-producten het landschap steeds meer verschraalt. De Vogelbescherming probeert daar met dit project iets tegen te doen. In deze zeep komt alles bij elkaar: het is goed voor huid, mens en milieu.
Ook op andere gebieden gaat Werfzeep doordachte samenwerkingen aan. Zo is het inpakken van de zeepjes veel werk, wat deels gedaan wordt door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Met daarnaast oog voor duurzaamheid: de wikkels zijn gemaakt van gerecycled papier, de tape is recyclebaar en de lijm is vegan.
Niet groeien, maar ontwikkelen
“Ons atelier is klein. De zeep moet lang drogen en de ruimte is beperkt. We denken weleens over een groter atelier, maar dat komt misschien óóit – de band met de werf en de samenwerken met andere pioniers op deze locatie is ons veel waard. Wat dat betreft kiezen we voor kwaliteit boven kwantiteit. Ons doel is niet om groot te groeien; het is vooral mooi om te blijven ontwikkelen. We hebben het goed gedaan als we aan onze eigen missie voldoen. We maken winst, maar we snijden nergens een hoekje af om het goedkoper te maken.”
Wat houdt die missie in? “We hebben veel kennis te delen, dat is de waarde van ons merk. We kiezen voor een integere manier van produceren. Om kennis te delen schrijven we blogs en brachten we het Zeepboek uit, dat inmiddels toe is aan een tweede druk. In het boek vind je nieuwe recepten om thuis zeep te maken met inheemse planten, zoals den en rozenbottel.” Op de site kun je het boek inkijken.
Waar te krijgen?
- De producten van Werfzeep zijn verkrijgbaar bij meeste vestigingen van Odin en Ekoplaza in Nederland.
- Bekijk de website voor alle producten Werfzeep in het assortiment heeft (en natuurlijk de blogs).
Als afsluiter nog een filmpje van Klokhuis over zeep maken, opgenomen bij Werfzeep!
- Zeepmakerij (video)
Tekst: Mirjam
Foto’s: Werfzeep
Meer duurzame initiatieven in Utrecht? Kijk op Milieuwijzer Utrecht.
Word jij onze jongerenambassadeur?