Voor een duurzame en groene stad

Het is voorjaar en de natuur ontwaakt. Het frisse groen knalt overal in de stad de grond uit en bijen en andere insecten zijn weer actief na een rustige winterperiode. Hoe is het momenteel met de bijen gesteld in Utrecht? En wat bedreigt de bijen? Wat kan je zelf doen om de bij te beschermen? Zo maar een aantal prangende vragen die opkomen. Meedoen met de Nationale Bijentelling van 15 tot en met 24 april is alvast een goede start.

Hoe zat het ook alweer met de bloemetjes en de bijtjes?

Bijen spelen een cruciale rol in de natuur. Zij dragen bij aan ruim 85% van alle bestuiving op aarde en dus ook aan jouw voedsel. Bijen verzamelen nectar en stuifmeel (pollen) van bloemen. Als voedsel voor zichzelf, voor honing en om de larven mee te voeden. Ze verspreiden het stuifmeel van de bloemen via hun harige lijfje. Door van bloem naar bloem te vliegen komt het stuifmeel op de stamper van een andere bloem en is deze bestoven. Een bestoven bloem groeit uit tot een vrucht zoals bijvoorbeeld een appel, een peer, aardbeien, kersen of een paprika.

In Nederland leven zo’n 350 bijensoorten waarvan de meeste soorten wilde bijen zijn en slechts één soort honingbij. Wist je dat ruim de helft van deze bijensoorten bedreigd wordt in hun voortbestaan? Belangrijk dus om inzicht te krijgen in wat de bijen precies bedreigt en om actie te ondernemen!

Wilde bijen
In Nederland leven ongeveer 350 soorten wilde bijen waaronder de behangersbij en de rosse metselbij. Er zijn nogal wat verschillen tussen de wilde bij en de honingbij. De wilde bij leeft voornamelijk solitair. Onder de wilde bijen vind je generalisten die op meerdere bloemensoorten vliegen. Maar ook specialisten die stuifmeel van maar één specifieke plantensoort verzamelen. Van de wilde bijen nestelt 30% bovengronds in kieren en spleten en 70% ondergronds.

Honingbij
Alleen de honingbij – de naam zegt het al – maakt honing. Vroeger kwamen honingbijen in ons land in het wild voor. Tegenwoordig zijn er nagenoeg geen wilde honingbijenvolken meer. Imkers houden honingbijen in bijenkasten en korven. Honingbijen zijn generalisten en vliegen op verschillende bloemsoorten. In tegenstelling tot de wilde bij is de honingbij een sociaal dier en leeft in een bijenvolk dat uit 50.000 bijen kan bestaan. Ze werken samen en door middel van dansen geven ze elkaar tips door waar de lekkere bloemen staan. Het bijenvolk bestaat uit een koningin, werksters (vrouwtjes) en darren (mannetjes). De koningin is groter dan de rest van de bijen in het volk. Nadat zij bevrucht is legt ze dagelijks tot wel 1600 eitjes. De werksters verzorgen de koningin, maken de honingraat en vliegen uit om nectar en stuifmeel te verzamelen voor honing en als voeding voor de larven. De taak van de dar is om de jonge koningin te bevruchten. Verder regelen ze de temperatuur in de bijenkast door met hun vleugels te wapperen. Aan het einde van het seizoen, in de herfst, worden de darren uit de bijenkast verstoten om voedsel te besparen.

Hoe gaat het met de bij in de regio Utrecht?

Normaliter sterft ongeveer 10% van de bijenvolken in de winter. Maar de laatste jaren laten cijfers zien dat de percentages oplopen naar zelfs 39% sterfte in de winter 2022-2023 in de provincie Utrecht. Dit blijkt uit een enquete onder imkers gehouden door Bee Foundation, een stichting die zich inzet voor de bijen, opgericht door imker Sonne Copijn uit Groenekan.

De Stichting Bee Foundation heeft al ruim 30 hectare aan bijenoases door heel Nederland aangelegd. Plaatsen waar bijen en andere insecten voldoende voedsel en bescherming vinden. Daarnaast heeft Bee Foundation een school voor Bijen & Biodiversiteit opgericht. Hier kan je veldexcursies en workshops volgen over de bij. Zij maakten ook deze podcast over bijen samen met Thuiskomen bij Jezelf.

Sonne Copijn van Bee Foundation

Pesticiden

Vanwege het hoge sterftepercentage in de bijenkasten vorig jaar besloot Sonne Copijn om zes monsters van dode bijen, bijenraat en honing te laten analyseren op pesticiden. Er zijn wel 35 verschillende pesticiden gevonden in de monsters, waaronder 11 verboden middelen en 3 PFAS-verbindingen. En dit terwijl de onderzochte bijenmonsters niet uit bijenvolken kwamen die in intensief landbouwgebied stonden.

Ook dit jaar ging het niet best met de bijenvolken. Zie dit artikel van RTV Utrecht. Voor de winter 2023-2024 heeft Bee Foundation wederom een enquete gehouden onder een groep imkers. De uitslagen hiervan komen maandag 15 april aan bod bij het programma EenVandaag, kijken dus!

Oorzaken van de hoge bijensterfte

Wetenschappers van de Wageningen Universiteit constateren dat de hoge bijensterfte door een combinatie van factoren komt. Ze hebben inmiddels de volgende oorzaken aan kunnen wijzen:

  1. Sterfte door virussen die onder andere door de varroa-mijt overgebracht worden.
  2. Sterfte door verminderd voedselaanbod (in stedelijke gebieden vinden bijen relatief meer voedsel dan op schraal boerenland).
  3. Sterfte door klimaatverandering (droge zomers en warme winters).
  4. Sterfte door onbekende en incidentele factoren die nader onderzocht moeten worden.

Het uitgebreide onderzoek naar pesticiden van Bee Foundation vormt hierop dus een aanvulling.

Wat kan jij doen voor een blije bij?

Laten we het tij proberen te keren en in Utrecht een prettige leefomgeving creëren voor de bij. Dit kan je prima zelf doen in je eigen tuin, balkon, gevel- of buurttuin. En door stil te staan bij wat je eet. Bijvoorbeeld door:

  • Biologisch geteelde groenten en fruit consumeren. Deze worden geteeld zonder gebruik van pesticiden die slecht zijn voor de bij (en voor iedereen).
  • Inheemse, biologisch geteelde bloemen en planten plaatsen in je tuin of op je balkon.
  • Bijvriendelijke, biologisch geteelde planten en struiken plaatsen, die rijk zijn aan nectar en stuifmeel.
  • Zoveel mogelijk tegels uit de tuin verwijderen en een groenstrook voor bloemen en planten maken. Geef bijen de kans om in de grond te nestelen.
  • Een groen dak met planten maken wat weer bijdraagt aan de biodiversiteit.
  • Bijenhotels en insectenhotels in je tuin of op je balkon plaatsen waar wilde bijen in kunnen nestelen.

En schrijf de volgende data in je agenda en doe mee!

Nationale Bijentelling op 15 tot en met 24 april

De Nationale Bijentelling is dit jaar van 15 tot en met 24 april. Kom meer te weten over de bijen in jouw omgeving en tel mee. Onderzoekers van onder andere Naturalis gebruiken de resultaten van de telling om te zien waar de verschillende bijensoorten voorkomen in Nederland en of die aantallen toe- of afnemen. Meedoen is eenvoudig, je hoeft niet veel kennis van bijen te hebben. Op de website van de Nationale Bijentelling vind je het telformulier en een bijengids met daarin zestien meest voorkomende soorten wilde bijen, hommels en zweefvliegen.

Nationale Zaaidag op 22 april

The Pollinators organiseren op 22 april de Nationale zaaidag. Deze non-profitorganisatie zet zich sinds 2016 in voor het welzijn van bestuivende insecten en het bevorderen van de biodiversiteit. Vanaf 11 april kan je op verschillende locaties in Utrecht gratis zakjes inheems bloemzaad halen. Check de website van The Pollinators met de locaties en verdere informatie.

Duurzamer030

Op onze website Duurzamer030 met daarop allerlei duurzame initiatieven in en rondom Utrecht vind je bijvriendelijke ondernemers.

Check bijvoorbeeld de volgende imkers waar je heerlijke honing kunt kopen:

En bijvriendelijke planten voor in je tuin of op balkon vind je hier:

Kom in actie en draag bij aan een bijvriendelijk Utrecht. Want realiseer je goed, bijen zijn een onmisbare schakel in de natuur. Met kleine beetjes help je de bijtjes.

Artikel: Sandra Röling
Afbeeldingen: Bee Foundation, Nationale Bijentelling, Unsplash

Verder lezen en bronnen:

FacebookTwitterShare