Een aantal leerlingen van het Leidsche Rijn College voerden hun eigen onderzoeksproject uit met behulp van materialen van Snuffelfiets en Telraam, projecten waaraan Milieucentrum Utrecht verbonden is. We gingen bij ze langs en zijn te weten gekomen voor welke uitdagingen ze zijn komen te staan, wat ze hebben geleerd en hoe dit hun bewustzijn rondom fijnstof veranderd heeft.
In een klaslokaal in het Leidsche Rijn College praten we met de vijf leerlingen van VWO 4 die het project aan het uitvoeren zijn. Maar hoe zijn ze er precies op gekomen? Via U-Talent, een programma van Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht dat samenwerkt met scholen in de regio. Deelnemende leerlingen kunnen activiteiten volgen op de universiteit of hogeschool die hun extra uitdaging en verdieping bieden, vaak rond wetenschappelijke thema’s. “Het thema waar wij mee begonnen was Science Fair.”
Aan de slag met fijnstof
“We wilden eerst bezig zijn met fijnstof. Daarvoor hebben we fijnstofsensoren van Snuffelfiets opgehangen in dieselvrije en niet-dieselvrije zones.” In dit geval kwam er dus geen fiets aan te pas. “Maar het was lang wachten op de data, dus hebben we met hulp van onze leraren bedacht dat we ook iets met verkeersmetingen erbij konden doen. Zo zijn we bij Telraam gekomen.” Een Telraamsensor kan namelijk meten hoeveel verkeer er op een dag door de straat komt. Zo heeft hun onderzoeksproject zijn uiteindelijke vorm gekregen: de leerlingen observeren de fijnstofgehaltes in verschillende gebieden van de stad Utrecht en kijken hoe zich dit verhoudt tot verkeersdrukte en andere factoren.
Voorbereiding en obstakels
Voor het project was wel wat voorbereiding nodig. De leerlingen hadden eigenlijk allemaal nog nooit met sensoren gewerkt, maar een van hen had wel een zus die van fijnstofsensoren gebruik had gemaakt in haar eigen U-Talent project. Zij deed onderzoek naar luchtvervuiling door houtkachels. De sensoren hebben ze via de school gekregen en daarna zelf opgehangen. Het Telraam opgehangen krijgen was wel wat moeilijker: omdat de sensor op wi-fi werkt moesten ze bij bedrijven aankloppen om in de binnenstad te kunnen meten. Helaas zijn ze bij veel hiervan afgewezen.
Wat is er uit het onderzoek gekomen?
Hoewel het onderzoek nog niet afgelopen is hebben de leerlingen wel al een hoop geleerd. Zo is uit hun metingen gebleken dat fijnstofuitstoot van bedrijventerreinen zeker ook invloed heeft op de gebieden eromheen. Wel is het lastiger te zeggen waar de fijnstof precies vandaan komt; bij een van de leerlingen thuis hebben ze een sensor opgehangen om de invloed van windrichting te bepalen, maar hier is geen concreet antwoord uit gekomen. Of de vervuiling van de Douwe Egbertsfabriek, de stad, of toch de snelweg komt is niet duidelijk.
Verrassend genoeg bleken de fijnstofgehaltes in Leidsche Rijn bijna even hoog als in het stadscentrum, terwijl het centrum toch een stuk drukker is. Dat laat zien dat er naast verkeer andere bronnen zijn die significant bijdragen aan fijnstofuitstoot. Met de Telramen wilden de leerlingen dit verder onderzoeken, maar helaas lukte dit niet omdat ze nergens in de binnenstad een Telraam op mochten hangen.
Meten is Weten
Ondanks de obstakels zeggen de scholieren wel een hoop geleerd te hebben van hun onderzoek. Zo zegt een van hen meer bewust te zijn geworden van fijnstof, omdat dit een onderwerp is dat niet vaak op het nieuws benoemd wordt. “In de toekomst zou ik liever wonen op een plek waar minder fijnstof is, maar er zijn andere interesses die voorgaan. Maar nu ben ik me wel bewust dat we ons als maatschappij zorgen moeten maken over zulke thema’s.” Ook de lerares die het groepje begeleid heeft denkt dat er veel te winnen valt uit onderzoeksprogramma’s op scholen zoals U-Talent. “Meten is weten” zegt ze. “Het kan de leerlingen helpen hun leefomgeving beter te begrijpen en sommige presentaties zetten mij ook aan het denken.” Ook al verloopt niet alles altijd volgens plan, wat vast staat is dat je nooit te jong bent om je omgeving te onderzoeken!
Telraam, Snuffelfiets en Meet Je Stad zijn citizen science-projecten. Op het platform Samen Meten Utrecht vind je al deze projecten terug. Samen Meten Utrecht is een initiatief van Milieucentrum Utrecht en Natuur- en Milieufederatie Utrecht. Ook burgerwetenschapper worden? Neem eens een kijkje!
Tekst & foto: Erik Verhagen
Update: hoe staat het nu met de verbreding van de A27?