Tegenlicht

[Verslag/opinie van MCU-medewerker Guus Albrecht]

Eerst wordt de Tegenlicht docu getoond, daarna begint de meet-up. Een zomervakantie in Zuid-Amerika, een hike in Nepal en nog een aantal citytrips naar Praag, Rome of Budapest, we reizen steeds meer en verder. Sinds de opkomst van het massatoerisme reizen mensen op grote schaal en voor weinig geld de wereld over. Er lijkt geen einde te komen aan die groei, want meer mensen willen op vakantie, ook de groeiende middenklasse in China en India.

We reizen om andere culturen te leren kennen, de wereld te zien en ons blikveld te vergroten. We stappen op het vliegtuig en dromen van een ongerepte bestemming, met in het achterhoofd de hoop op een life-changing event. Eenmaal op je bestemming aangekomen zien we echter dat anderen ook die droom hadden. En plots vinden we onszelf terug op een massafeest met andere toeristen uit Europa.

Mondiaal is toerisme de grootste groeisector, één op de tien banen is toerisme gerelateerd. Naast de economische voordelen groeien ook de zorgen over de beheersbaarheid van de toeristenstromen. Maar nu de koraalriffen verdwijnen, lokale bewoners moeten verhuizen, steden onleefbaar dreigen te worden en zelfs toeristen lijfelijk aangevallen worden, lijkt een grens bereikt. Bovendien draagt de permanente verplaatsing van mensen voor bijna vijf procent bij aan de opwarming van de Aarde. Hoe dit tij te keren? Is er een mentaliteitsverandering nodig, net als bij roken?

In deze meet-up praten we over het fenomeen toerisme en de toekomst van het reizen. Kan toerisme ook een instrument zijn voor de bescherming van cultuur en natuur? Er zijn een aantal gasten die alternatieve vormen van reizen voorstaan.

Tot slot staan we ook stil bij onze eigen stad. Utrecht wordt ook steeds meer een populaire toeristenbestemming. Wie profiteert daarvan en wat zijn de gevolgen voor de leefbaarheid van de lokale bevolking? Wat is het beleid van de gemeente om de groeiende stroom toeristen in goede banen te leiden?

De discussieleider vraagt eerst een paar meet-up-bezoekers naar hun volgende vakantiebestemming. Een paar blijven in Nederland en een paar anderen zijn van plan toch met het vliegtuig naar een verder weg gelegen vakantieoord te reizen.

Als eerste gast komt hoogleraar René van der Duim van de WUR aan het woord. Hij spreekt onder meer over het feit dat klimaatverandering een groot probleem is en heeft onderzocht op welke manier toerisme in Afrika kan bijdragen aan milieu en natuur. Ook noemt hij Vlieland en Texel waar al enige decennia een strikt beddenbeleid geldt van een bepaald aantal hotel- en campingbedden, 43.000 op Texel. Dit eiland is kampioen in luxe bungalows. Dat leidt tot een ander type toerist. Texel is nog redelijk makkelijk te sturen, Amsterdam is moeilijker, daar zijn veel meer belangenpartijen.

Hij spreekt ook over kerosine die niet belast wordt en vijf keer goedkoper is dan benzine. Het spoor is nog steeds per land geregeld (denk aan de diverse voltages op de rijdraad en andere spoorinfra, G.A.) Vliegen naar Barcelona is aanmerkelijk goedkoper dan een treinreis naar die stad.

Van der Duim heeft het ook over zeven miljoen toeristen en tien miljoen dagjesmensen per jaar in Amsterdam. Daar zijn airbnb en touroperators actief met op de toerist afgestemde winkels, gespecialiseerd in bijvoorbeeld Goudse kaas.

Mariëtte Deijen en Denise Groeneweg zijn van de Stichting Internationale Werkkampen (SIW) – de Stichting werkt intermediair om vraag en aanbod van vrijwilligerswerk van vooral jongeren in het buitenland bijeen te brengen. Het gaat er bijvoorbeeld om dat vrijwilligers helpen bij de opbouw van een kleine school in een ontwikkelingsland, of afval van toeristen op te ruimen. SIW is niet commercieel, het gaat er om, mensen bewuster te maken van hun reis. Wat doe ik hier, wat is het doel van mijn reis, wat doe ik met mijn afval?

De meet-up wordt verder toegespitst op de stad Utrecht. De voorlaatste gast is Ronald Besemer van Utrecht Marketing. Dit is een door de gemeente en het bedrijfsleven gefinancierde stichting. UM is niet van de gemeente, maar heeft wel een nauwe relatie met de stad. UM kijkt meer naar kwantiteit dan naar kwaliteit van het type toerist dat men naar Utrecht halen wil. Besemer heeft het over doelbewuste ‘discriminatie’, wie haal je binnen, wie niet? Het gaat om bestedingen, nu wordt meer gekeken naar kwaliteit. Sinds De Stijl in 2017, richt UM zich op een bepaald publiek en probeert het Utrechtse erfgoed neer te zetten.

Utrecht is een van de snelst groeiende steden, een middeleeuws stadje dat groeit naar 400.000 bezoekers. Parken liggen vol met Utrechters, niet met Brabanders of buitenlanders, zegt Besemer in zijn betoog. Utrecht moet je als een stadsregio beschouwen, niet als stad. Daarom werken we samen met Amersfoort, Utrechtse Heuvelrug en Woerden.

Utrecht is volgens Besemer op tijd begonnen met spreiden van toeristen.

Een veelgehoorde uitspraak op klachten over overlast in de Binnenstad is: ‘Ga dan niet in de Binnenstad wonen’. Reactie uit het publiek: ‘Ik ging in de Binnenstad wonen toen er niemand wilde wonen’.

De vijfde gast is Tim de Beet van Actiegroep Binnenstad030. De Beet raakt in dispuut met Ronald Besemer van Utrecht Marketing. Ook een deel van het publiek dat in de Binnenstad woont, raakt in een ietwat verhit debat met de UM-vertegenwoordiger. Volgens De Beet heeft de gemeente Utrecht geen echte langetermijnvisie op het gebied van wonen en horeca, behalve ‘we groeien’. ‘Bewoners worden eigenlijk in geen enkele langetermijnvisie meegenomen.’ Waar kan iemand in een rolstoel naar binnen? Dat is vrijwel nergens in de Binnenstad het geval. Het gaat nog te veel om kwantiteit en dat is ook zichtbaar in Eindhoven.

Ook Hoog Catharijne wordt genoemd. Zonder HC is Utrecht nooit geworden wat de stad nu is, een grote stad. Niet iedereen is even blij met HC. En moeten we toerisme nog wel marketen? Dat wordt, volgens Besemer, wel gedacht. Doe je niets, dan nemen de grote hotels, aandeelhouders en projectontwikkelaars het over en gaan die het stadsbeeld bepalen. In Amsterdam is dat ‘softdrugs en sex’. Marketing stoppen is een slechte keuze.

Van der Duim: ‘Het gaat niet alleen om toerisme, maar ook om de huizenmarkt, infrastructuur, het kapitaal dat daar achter zit. Toerisme is heel lang als een losstaand iets behandeld. Airbnb is totaal tot hotelketen verworden en huizen worden opgekocht omdat je er veel geld mee kan verdienen. Die kapitaalstroom reguleren, is heel lastig.’